DİYET LİFİ NEDİR?

Diyet Lifi sindirim enzimlerine dirençli  gıda bileşenlerinden biridir. (1)
İnsanın ince bağırsağındaki endojen enzimler tarafından hidrolize edilemeyen karbonhidrat polimerleridir. (2)
Diyet lifi son yıllarda giderek önemi artan, düşük enerji değerine sahip diyet ürünlerinin temel bileşenini oluşturmaktadır. (1)
Diyet Lifi terimi ilk kez 1953’te İngiliz Doktor Eban Hipsley tarafından kullanılmıştır.(3) (4)
Fonksiyonel ve teknolojik özellikleri nedeniyle sıklıkla gıda formülasyonlarında kullanılan diyet lifin sağlık üzerine de çok sayıda olumlu etkisi bulunmaktadır.

NEDEN DİYET LİFİ?

Günümüzde tüketicilerin hızlı tüketilebilen gıdalara olan taleplerinin artması diğer taraftan bedensel etkinliklerinin azalması ve yanlış beslenme alışkanlıkları sonucu; kalp damar hastalıkları, sindirim sistemi hastalıkları, aşırı şişmanlık, diyabet ve bağırsak hastalıkları gibi bazı sağlık problemleri artış göstermiştir. (5)

Özellikle de son dönemde diyet liflere karşı duyulan ilgi oldukça artmıştır. Bunun en önemli nedeni gelişmiş ülkelerin besinlerindeki diyet lif eksikliğinin yol açtığı ve "medeniyet hastalıkları” adı verilen kabızlık, hemoroit, kalın bağırsak kanseri, şişmanlık, kolestrol, şeker gibi bazı hastalıkların ortaya çıkmasıdır.

Günümüzde bu ve benzeri hastalıkların iyileştirilmesinde ve önlenmesinde yüksek lifli besinler kullanılmaktadır (6) (7) Dünyadaki birçok sağlık kuruluşu tarafından besinsel lif tüketiminin arttırılması önerilmektedir. Bu tüketimin günde 25–30 g arasında olması tavsiye edilmektedir. Özellikle alınması gereken 25–30 g diyet lifin 5–7 g’ını suda çözünebilen liflerin teşkil etmesi gerektiğini ifade edilmektedir (8)

Özellikle bebek mamalarında toplam diyet lif içeriğinin günlük 19 g olması gerektiği ve bu miktarın sindirime yardımcı olarak, kolon pH’sını düşürücü rol oynadığı belirtilmektedir (2).

DİRENÇLİ MALTODEKSTRİN NEDİR?

Dirençli maltodekstrin, suda çözülebilen bir diyet lifidir. İnsan sindirim sisteminde sindirilmeye dirençli kısa zincirli glukoz polimeridir.(9) Nişastanın ısı ve enzimatik işlem uygulamaları sonucunda elde edilir. (10)

Tokluk hissi sağladığı, kısa zincirli yağ asitleri üretimine, kalın bağırsaktaki faydalı bakteri artışına, yemek sonrası kan glukozunun artmasını önlemeye yardımcı olduğu yapılan çalışmalar ile görülmüştür. (2) (11) (12)

DİYET LİFİNİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ YARARLI ETKİLERİ

Diyet lifinin kolon kanseri, obezite, kalp-damar hastalıkları gibi bazı rahatsızlıklar üzerine olumlu etkisi yapılan çalışmalarla ortaya çıktıktan sonra diyet lifi tüketiminin önemi artmıştır. Ayrıca, diyet liflerinin obezite, tansiyon, hemoroit, diyare, bazı bağırsak rahatsızlıkları, hipertansiyon, damar ve bağışıklık hastalıkları üzerine etkileri olduğu belirtilmektedir (13)

1-DİYET LİFİ VE BAĞIRSAK FONKSİYONLARI İLE İLİŞKİSİ:

Gıdalar genellikle sindirim enzimleri yardımı ile parçalanırken, diyet lifi sindirim enzimlerinden etkilenmeyerek sadece bağırsak içerisinde bulunan yararlı bakteriler tarafından parçalanmaktadır. Bu olaya kolonda fermentasyon denilmektedir. Kolonda fermentasyona uğrama yüzdesine göre diyet lifinin barsak sağlığını daha iyi koruduğu bildirilmektedir.(1) (14)

Diyet lifinin enerji değeri düşük olması ve su çekici özelliğinden dolayı mide içeriğinin viskozitesini arttırarak midenin boşalmasını geciktirmektedir. Mide boşalmadığı için bireyin yeme isteği azalmaktadır. Ayrıca diyet lifi içeren gıdaların çiğnenerek yutulmasının uzun süre alması, tokluk hissi yaratmaktadır. Diyet lifi yüksek bir diyet, bol su içimi ile desteklendiğinde daha uzun süre tokluk hissi yaratılacağı bilinmektedir (1) (15)

Diyet liflerinin; kalın bağırsak ile ilişkili bazı hastalıkların nedeni olarak bilinen organik bileşikleri bağlama veya seyreltme yeteneklerinden dolayı kalın bağırsak sağlığı ile ilişkilendirilmiştir. Suda çözünmeyen lifler bağırsak hareketleri ve bağırsak geçiş süresi üzerinde olumlu etkilerde bulunmaktadır. Diyet lifi alımının artışı ile fekal hacmin arttığı ve bağırsak geçiş süresinin kısaldığı belirtilmiştir. Dışkı miktarındaki artış, esas olarak diyet liflerinin su bağlama özelliklerinden kaynaklanmakta, bu durum kabızlığın önlenmesine yardımcı olmaktadır (1)(13)(14)

Diyet lifinin kolon-rektum kanserlerini önlemede etkili faktörlerden biri olduğu ifade edilmektedir. Bu etkisini; kolon bakteri florasını değiştirerek, toksik metabolitlerin oluşumunu azaltarak ve dışkı atımını hızlandırarak ve toksik metabolitlerin bağırsak hücreleriyle temas sürelerini kısaltmasıyla sağladığı ifade edilmektedir. (1) (16)

2-DİYET LİFİ VE SERUM LİPİDLERİ İLE İLİŞKİSİ (KOLESTEROL)

Yüksek diyet lifi içeren diyetlerde, safra asitleri lifler tarafından absorbe edilmekte, dolayısıyla geriye dönmeyip dışkı ile atılmaktadır.
Diyet lifi tüketiminin kandaki kolesterol seviyesini %20'den fazla düşürdüğü ortaya konmuştur.
Bu nedenle diyet lifi tüketimi özellikle kalp-damar hastalıkları riskinin azaltılması açısından büyük önem taşımaktadır (1) (16) (17) (18)

3-DİYET LİFİ VE KARBONHİDRAT METABOLİZMASINDAKİ ROLÜ

Besinsel lif eksikliği ile ilişkili olduğu düşünülen rahatsızlıklardan biri de diyabettir. Yüksek oranda besinsel lif tüketiminin serum glukoz düzeyini ve insülin gereksinimini düşürerek diyabetli bireylerde yarar sağladığı bilinmektedir.(16)

Kompleks karbonhidratlarla birlikte bulunan çözünebilen lifler glikozun çok yavaş bir şekilde kan dolaşımına verilmesini sağlayarak, kan şekerinin vücut tarafından absorbsiyonunu modifiye etmekte ve kandaki şeker düzeyini ayarlamaktadır.(18)(19).

Diyabetliler için günde 25-50 g/gün diyet lifi sağlayan besinlerin tüketilmesi önerilmiştir (1) (20)

Kaynaklar:

1.Dülger, D. ve Şahan.Y. 2011U. Ü. ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2011, Cilt 25, Sayı 2, 147-157 (Journal of Agricultural Faculty of Uludag University)

2.Brooks, S. P. J., R. Mongeau, R. Deeks, B. J. Lampi ve R. Brassard, 2006. Dietary fibre in baby foods of major brands sold in Canada. J Food Comp Anal. 19: 59–66.

3.Classification and regulatory perspectives of dietary fiber.Dai, Fan-Jhen ve Chau, Chi-Fai.2017, Journal of Food and Drug Analysis, s. 37-42.

4.Li, Yan-xiao, ve diğerleri.China: International Journal of Biological Macromolecules, 2017.

5.Burdurlu, H.S. ve F. Karadeniz. 2003. Gıdalarda Diyet Lifinin Önemi. Gıda Mühendisliği Dergisi. 7(15): 18-25

6.Jiménez-Escrig, A. and F.J. Sánchez-Muniz. 2000. Dietary fibre from edible seaweeds: chemical structure, physi cochemical properties and effects on cholesterol me tabolism. Nutr Res. 20: 585-598.

7.Chau, C.F. and Y.L. Huang. 2003. Comparison of the chemical composition and physicochemical properties of different fibers prepared from the peel of Citrus sinensis L. Cv.Liucheng.J Agr. Food Chem. 51: 2615-2618.

8.Dashti, B., F. Al-Awadi, M. S. Khalafawi, W. Sawaya and H. Al Amiri. 2003. Soluble and insoluble dietary fibre in thirty-two Kuwaiti dishes. Food Chem. 83, 557–561

9.Determination of fortified resistant maltodextrin in juices by High performance liquid chromotography.Sharma, Alok, ve diğerleri.4, India: International Journal of Chemical and Analytical Science, 2013.

10.Production of Indigestible Dextrin from Pyrodextrin.Okuma, Kazuhiro ve Matsuda, Isao.Japonya: Journal of Applied Glycoscience, 2003, Cilt 50

11.Preparation and characterization of quercetin/dietary fiber.Khor, Chia Miang, ve diğerleri.109-117, Singapore: Carbohydrate Polymers, 2017, Cilt 161.

12.Stability of betanin in pitaya powder and confection as affected by resistant maltodextrin.Shaaruddin, Safura, Ghazali, Hasanah Mohd ve Hamed, Mirhosseini Seyed.129-134, Malaysia: LWT-Food Science and Technology, 2017, Cilt 84.

13.Fernandez-Gines, J.M., Fernandez-Lopez, J., Sayas-Barbera, E., Sendra, E., Perez- Alvarez, J.A. 2004. Lemon Albedo as a New Source of Dietary Fiber: Application to Bologna Sausages. Meat Sci. 67: 7-13.

14.Brownlee, I. A. 2011. The physiological roles of dietary fibre. Food Hydrocolloids. 25 238–250.

15.Thompson, J., M. Manore. 2005. Fiber, nutrition; an apptied approach. Publishing at Benjamin Cummings, 1302 Sansome, St.,San Francisco, p: 123-139

16.Saldamlı, İ. 2007. Gıda Kimyası. Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, s: 119-123.

17.Kahlon, T.S., F.I. Chow, J.L. Hoefer and A.A. Betschart. 2001. Effect of wheat bran fiber and bran particle size on fat and fiber digestibility and gastrointestinal tract measurements in the rat. Cereal Chemistry. 78(4): 481–484.

18.Gül, H. 2007. Mısır ve Buğday Kepeğinin Hamur ve Ekmek Nitelikleri Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı.

19.Villanueva-Suarez, M.J., A. Redondo-Cuenca, M.D. Rodrıguez-Sevılla, K.W. De Las Waldron, M.L. Parker and A.C. Smith. 2003. Plant cell walls and food quality. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 2(4): 128–146.

20.Anderson, J.W., K.M. Randles, D.W., Kendall and D.J. Jenkins. 2004. Carbonhydrate and fiber recommendations for individuals with diabetes: a guantitative assessment and meta analysis of the evidence. JAM Coll Nutr 23:5-7.